Ψυχολογικές παρεμβάσεις και στρατηγικές για την αντιμετώπιση τραυματισμού
Άρθρο όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Shape Δεκεμβρίου 2021
Ενας τραυματισμός, ακόμα και όταν είναι ήπιος, αντιμετωπίζεται με μια σειρά αρνητικών συναισθηματών όπως η ανησυχία, η απογοήτευση και ο φόβος για το μέλλον. Αυτό συμβαίνει γιατί προκαλεί μια απότομη αλλαγή της ρουτίνας μας και οδηγεί σε απόκλιση από τους στόχους μας. Παράλληλα, η αβεβαιότητα για την ασφαλή επάνοδο στις δραστηριότητές μας μπορεί να επιτείνει τα συναισθήματα άγχους και ανασφάλειας.
Η άθληση, είτε γίνεται για λόγους αισθητικούς, είτε για ψυχολογικούς, είτε για βελτίωση της απόδοσης έχει πολλαπλά οφέλη για εμάς, οπότε η επιστροφή σε αυτήν μετά από ένα τραυματισμό είναι μια πολύ σημαντική διαδικασία. Η επιστροφή χρειάζεται να είναι σταδιακή και ομαλή, βασιζόμενη σε ρεαλιστικές προσδοκίες, καθώς ένας νέος τραυματισμός ή μια αυξημένη πίεση για απόδοση, μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε εγκατάλειψη της αγαπημένης μας συνήθειας.
Παρακάτω ακολουθούν κάποιες ψυχολογικές τεχνικές που μπορούν να μας βοηθήσουν στη διαχείριση της περιόδου του τραυματισμού και στην ομαλή επιστροφή στην «αθλητική» μας κανονικότητα.
Νοερή Απεικόνιση (Imagery)
Η νοερή απεικόνιση είναι γνωστή και ως νοερή πρόβα ή νοερή εξάσκηση και περιλαμβάνει τη χρήση εικονιστικής γλώσσας για την αναπαράσταση αντικειμένων, ιδεών και πράξεων με τέτοιο τρόπο ώστε να έχει αντίκτυπο στις έξι αισθήσεις. Αφορά τη δημιουργία οπτικών αναπαραστάσεων στο μυαλό. Όλες οι αισθήσεις μπορούν αν συμβάλλουν στη διαδικασία.
Η διαδικασία αφορά τη νοερή προσομοίωση μιας κατάστασης, είτε αυτή αφορά τη διαχείριση του πόνου, είτε την επιστροφή στην άθληση, είτε εικόνες ευεξίας. Η προσομοίωση χρειάζεται να είναι σταδιακή και να σχετίζεται με θετικό αποτέλεσμα ή εσωτερική ενδυνάμωση. Πολύ συχνές μορφές νοερής απεικόνισης στον τραυματισμό αποτελούν οι οπτικές και οι κιναισθητικές, εστιάζοντας στις σωματικές αντιδράσεις και τα συναισθήματα.
Τεχνικές Χαλάρωσης
Οι τεχνικές χαλάρωσης χρησιμοποιούνται ευρέως στην ψυχολογία, ειδικότερα σε προγράμματα διαχείρισης στρες και θυμού και έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές. Τέτοιες τεχνικές μπορεί να είναι η κοιλιακή αναπνοή (μεγάλες, αργές, βαθιές αναπνοές), η νοερή απεικόνιση με εστίαση σε στιγμές χαλάρωσης και η χαλαρωτική μουσική. Επιπρόσθετα, το mindfulness (ενσυνειδητότητα), με ασκήσεις που αφορούν το πως νιώθει το σώμα σου και επίγνωση των αισθήσεων και των συναισθημάτων, με έμφαση στο παρόν, μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητικό.
Αυτοδιάλογος (Self-Talk)
Οι δυσλειτουργικές σκέψεις που μπορεί να προκαλέσει ένας τραυματισμός, μπορεί να οδηγήσουν σε έναν αρνητικό αυτοδιάλογο. Τέτοια παραδείγματα αυτοδιαλόγου μπορεί να είναι: «Εσύ φταις που δεν πρόσεχες και τραυματίστηκες», «Τώρα που δεν αθλείσαι, θα παχύνεις», «Ο στόχος σου να τρέξεις το πρώτο σου πεντάρι χάθηκε για πάντα» κτλ. Αυτές οι σκέψεις, που ουσιατικά τις απευθύνουμε στον ίδιο μας τον εαυτό, γεννούν αισθήματα απογοήτευσης, ανημπόριας και θυμού.
Η Γνωσιακή Προσέγγιση της Ψυχοθεραπείας πρόσφερει κάποια χρήσιμα εργαλεία για την αλλαγή του αρνητικού αυτο-διαλόγου. Τέτοιες είναι η τάση να μην γενικεύουμε και να εστιάζουμε στο γεγονός καθαυτό, η επανάληψη θετικών δηλώσεων, η προσθήκη της λέξης «ακόμα» όταν κάνουμε στοχοθεσία (πχ. Δεν το έχω πετύχει ακόμα...) και η χρήση ημερολογίου για καταγραφή της προόδου.
Στοχοθεσία
Η στοχοθεσία για την αποκατάσταση του τραυματισμού αλλά και την επάνοδο στις προηγούμενες δραστηριότητες είναι πολύ σημαντικό κομμάτι. Μια πολύ πετυχημένη προσέγγιση στο κομμάτι της θέσπισης στόχων είναι το ακρωνύμιο SMARTER, το οποίο περιλαμβάνει τα εξής χαρακτηριστικά:
Specific (Συγκεκριμένοι)
Measurable (Μετρήσιμοι)
Achievable (Εφικτοί)
Realistic (Ρεαλιστικοί)
Timely (Χρονικά Καθορισμένοι)
Evaluated (Αξιολογήσιμοι)
Reward (Ύπαρξη ανταμοιβής)
Μια άλλη κατηγορία στόχων, που σχετίζονται κυρίως με τραυματισμούς είναι ο διαχωρισμός σε βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και μακρυπρόθεσμους. Οι βραχυπρόθεσμοι αφορύν την καθημερινή θεραπεία, οι μεσοπρόθεσμοι τα στάδια της αποκατάστασης και οι μακροπρόθεσμοι την επάνοδο στη δράση.
Σε όλα τα παραπάνω σημαντικό ρόλο παίζει και η βοήθεια των κοντινών μας ανθρώπων και η θετική στάση και υποστήριξη των επαγγελματιών υγείας. Οι τραυματισμοί είναι κάτι αρκετά συχνό και η καλή ψυχολογία βοηθάει στην αποδοχή αλλά και στην καλύτερη διαχείρισή τους.